Mydełko potasowe to jest to! Kiedy już raz zaczniesz go używać nigdy nie wrócisz do mydełek sodowych produkowanych przemysłowo. Jego niczym niekwestionowane właściwości zostały zepchnięte na dalszy plan przez przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny. Współcześnie jednak wracają do łask.
Chciałabym z przyjemnością przekazać Wam materiały, które będą swoistym przypomnieniem zasad domowej produkcji mydła. Jeśli jeszcze nie zrobiliście samodzielnie partii mydła w domu koniecznie przypomnijcie sobie podstawowe zasady i korzystając z przepisów ruszcie do produkcji. Zatem od początku! Najpierw ogólne mydlarskie informacje!
Jaka jest historia mydlarstwa?
Zacny mydlarski wynalazek przypisywany jest różnym ludom, bywa tez osadzany w obszarach czasowych częstokroć niezwykle od siebie odległych. Historia mydlarstwa oraz dziedzin z nim powiązanych jest długa i ciągle się rozwija. Teraz przeżywamy prawdziwy boom mydlarski – jeśli chcesz dołączyć do społeczności mydlarzy polecam ci grupę Piana Mydlana!
Wróćmy do historii: jedna z legend mówi, że nazwa pochodzi od Góry Sapo, na której składano zwierzęta w ofierze, a pozostałości tych szczątków, m. in. tłuszcze, wraz z popiołem i deszczem spływały do Tybru, przy której to rzece chłopki robiły pranie. Zauważyły, że powstałe substancje sprawiają, iż pranie było łatwiejsze i czystsze. I tak zaczęto celowo łączyć tłuszcze z mieszaniną wody i popiołów aby uzyskać pożądane właściwości.
Polecam Wam szczegółową historię mydlarstwa w trzech częściach w bardzo ciekawym miejscu, tu również znajdziecie wspaniałe inspiracje mydlarskie !
Chemiczna natura mydła.
Chemicznie mydło powstaje w czasie reakcji zwanej zmydlaniem (sponifikacją). Są to sole sodu lub potasu wyższych kwasów karboksylowych (tłuszczowych). Podczas reakcji zmydlania mydła sodowego wytwarza się ciepło, im więcej mydła w formie tym więcej ciepła powstaje i reakcja zachodzi szybciej niż w pojedynczych maleńkich foremkach. Proces zmydlania przyspiesza również szybkie mieszanie składników. W przypadku mydła potasowego stale podtrzymujemy temperaturę „mydlanej masy” dzięki temu reakcja przechodzi bardzo szybko.
Potocznie nazywając substancje jakich używamy podczas wytwarzania własnych myjących kosteczek albo myjącej pasty (mydło potasowe) możemy powiedzieć, że:
Tłuszcz + zasada → mydło właściwe (sól) + gliceryna
Z lekcji chemii wiemy zaś, że mydło to substancja powierzchniowo czynna, która obniża napięcie powierzchniowe wody, dzięki czemu usuwa tłuszcze z powierzchni skóry, tkanin i innych materiałów.
Jak wygląda proces wytwarzania mydła w domu?
W domu możemy wytworzyć dwa rodzaje mydła – potasowe i sodowe (podział ze względu na rodzaj użytego wodorotlenku) a każde z nich wytwarza się w nieco inny sposób, chociaż główne wytyczne są takie same.
Mydło sodowe – o nim krótko, ponieważ nie jest głównym tematem tych materiałów. Powstaje poprzez zmydlanie wodorotlenku sodu. Powstające kostki są twarde (stopień twardości zależy od rodzaju użytego tłuszczu) masa mydlana daje natomiast duże możliwości do formowania, barwienia i stylizowania. Dzięki temu wyrób mydełek sodowych jest traktowany trochę jak rękodzieło.
Mydło potasowe – podobno kiedyś dostępne w sklepach pod nazwą “Biały jeleń”, dziś znacznie trudniej je zdobyć. Bo chociaż “Biały Jeleń” gości na półkach sklepowych, zmienił swój skład i stał się mydłem sodowym, a to nie to samo.
Mydło potasowe posiada miękką oraz mazistą konsystencję. Jest mieszaniną soli potasowych, wyższych kwasów karboksylowych, gliceryny. Rozpuszcza się w wodzie. Posiada charakterystyczny zapach. Otrzymywane jest z oleju (wybranego gatunku lub mieszaniny), który ogrzewa się z dodatkiem roztworu wodorotlenku potasu.
Mydło potasowe stosuje się jako środek myjący ale i dezynfekujący. Można z niego stworzyć spirytus mydlany – żółtobrunatny płyn. Otrzymuje się go w wyniku rozpuszczenia mydła potasowego w etanolu i dodanie do składników etanolowego roztworu olejku lawendy. Stąd też płyn ma zapach lawendowy. Ma zastosowanie do przemywania oraz dezynfekcji skóry.
Skład określa Farmakopea Polska IX supl. 2013:
mydło potasowe 50 cz.
etanol 96% 49 cz.
Olejek lawendowy 1 cz.
Do niedawna spirytus mydlany był produkowany na skalę przemysłową teraz sporządza się go wyłącznie w recepturze aptecznej. Stosuje się go jako surowiec farmaceutyczny do przygotowania leków (na przykład przy leczeniu łuszczycy) oraz w postaci czystej jako środek odtłuszczający, myjący, odkażający. Pomaga w oderwaniu resztek opatrunków.
Na kartach historii ma jeszcze ciemne strony, tworzono z niego mydło krezolowe, czyli tak zwany lizol (50% roztwór krezolu właściwego). To żółtobrunatna ciecz o charakterystycznym zapachu, właściwościach żrących dla skóry i znacznej toksyczności. Miała ona zastosowanie jako środek odkażający i niezbyt chlubną historię – w czasie II wojny światowej stosowano ją w obozach koncentracyjnych do tzw. dezynfekcji więźniów, którzy musieli nawet 4–5-krotnie zanurzać się w tym płynie.
Mydło potasowe ma wiele niekwestionowanych niczym zalet.
Właściwości:
- ma właściwości przeciwbakteryjne, sprawdzi się jako środek do pielęgnacji skóry trądzikowej (stosowany z rozsądkiem)
- ma właściwości keratolityczne (delikatnie złuszcza naskórek, zwłaszcza mydełko potasowe savon noir)
- nadaje się do mycia włosów. Nie uczula, otwiera łuski włosowe (przez co sprzyja wnikaniu odżywczych składników z odżywek i maseczek), a do tego włosy rosną szybciej. Po myciu włosów mydłem potasowym warto zastosować płukanie octem jabłkowym – na przykład maceratem octowym z pokrzywy, aby pozbawić włosy osadu z mydła oraz dodatkowo je odżywić. Warto również zastosować mydełko potasowe z tłuszczu o odpowiednich właściwościach – dobry będzie kokos, rycyna, olej laurowy.
- służy do wywabiania plam. Często wystarczy namoczyć zaplamione miejsce szarym mydłem i plama skutecznie znika. Można je także stosować w całym procesie prania.
- jest również pomocne w leczeniu różnego rodzaju ran, na przykład po operacyjnych. Rany moczy się albo przemywa roztworem .
- ma zastosowanie w ochronie roślin, którzy pojawią się na roślinach doniczkowych. Działa bardzo dobrze na przędziorki, tarczniki, mszyce czy wełniaki. Znajduje się w wykazie substancji dopuszczonych do stosowania w Unii Europejskiej w uprawach ekologicznych, a także do ochrony przed szkodnikami i chorobami roślin. Poprzez działanie odkażające mydło potasowe pomaga eliminować liczne choroby bakteryjne i grzybowe roślin.
- Szare mydło doskonale pomaga przy regeneracji stłuczeń, skręceń, zwichnięć i uszkodzeń stawów. Jest to idealne rozwiązanie w przypadku mechanicznego uszkodzenia stawu (łokcia, kolana, kostki, nadgarstka, barku): właściwości szarego mydła przyspieszają proces regeneracji, pomagają zmniejszyć obrzęk i opuchliznę. Mydło przez pokolenia było w ten sposób wykorzystywane, dając rewelacyjne efekty (jeżeli nie wierzysz – zapytaj babci, albo dziadka). Wystarczy, że kilka razy dziennie będziesz nacierać chore miejsce mydłem zmieszanym z odrobiną wody lub zadbasz o regularne okłady z gazy nasączonej roztworem mydła)
Jednym słowem – prawdziwy skarb dla zdrowia!
Jest wspaniałą podstawą do przetwarzania w inne kosmetyki lub środki czyszczące a nawet odkażające. Ale to na pewno zauważyliście choćby czytając listę jego właściwości 🙂
Co można z niego zrobić?
Można tak:
- ekskluzywne mydło w płynie,
- szampon szałwiowy (lub inny ulubiony)
- płyn do prania,
- płyn do czyszczenia,
- peeling do ciała
- odżywczą pastę myjącą
Można też wiele, wiele innych rzeczy 🙂 Właściwie wszystko co się nam tylko wymyśli!
BHP podczas produkcji mydła.
Niezwykle ważna podczas domowej produkcji mydła jest troska o zachowywanie podstawowych zasad BHP. Pamiętajcie, że mamy do czynienia z substancjami żrącymi (NaOH/KOH). Z czasem może Was kusić robienie mydła na szybko bez konieczności wielkich przygotowań. Nie jest to dobra droga! Pamiętajcie, że wyrabiacie mydło w domu a w Waszym otoczeniu mogą pojawić się również bliskie osoby, którym na pewno nie chcecie zaszkodzić. Lepiej dmuchać na zimne! Pomóc może checklista, którą dla Was przygotowałam. O tym jak może być ważne sprawdzenie listy kontrolnej przeczytacie na blogu Excelonomia w artykule na temat tego prostego narzędzia, polecam. tymczasem do pracy!
Zanim zaczniesz sprawdź!
Z jakich surowców robić mydła?
Tradycje mydlarskie bywają różne, na początku mydła tworzone były głównie z tłuszczy zwierzęcych. Proces był tak czasochłonny, że zabierano się do niego raz w roku i to w takim momencie kiedy w gospodarstwie był największy dostęp do pozostałości po uboju zwierząt. Niestety początki mydlarstwa są z nim nieodłącznie związane. Na szczęście współcześnie nie jesteśmy zmuszeni do tego aby wykorzystywać w domowej produkcji kosmetyków jakiekolwiek odzwierzęce surowce i z tego przywileju chętnie korzystam. Bogactwo surowców roślinnych jest ogromne a ich dostępność duża. Dodatkowo warto pamiętać aby w domowej produkcji używać jak największej ilości surowców dostępnych lokalnie albo certyfikowanych znakiem Fair Trade – jest to nasz gest w stronę społeczności i przyrody <3
Kiedy używać certyfikowanych ekologicznych tłuszczy?
Używanie tłuszczy certyfikowanych ekologicznie o niezwykłych właściwościach odżywczych wydaje się najbardziej zasadne w przypadku dodawania ich do dojrzałego już mydła. W przeciwnym razie, najwartościowsze substancje utracimy podczas procesu saponifikacji. Aby zachować wartości drogich tłuszczy warto dodawać ja na samym końcu lub też przygotowywać sobie bazy mydlane, które dopiero po leżakowaniu będą ucierane i topione z wartościowymi dodatkami.
Jak wymyślić swój przepis?
Jeśli spodoba się wam samodzielne wytwarzanie mydła na pewno zechcecie dostosować swoje przepisy do własnych potrzeb. Skorzystaj do tego celu z kalkulatora mydlanego. Będziesz mógł manipulować w nim danymi w ten sposób aby uzyskać pożądane właściwości twoich wyrobów. Polecam kalkulator SoapCalc.
Jakie wartości w kalkulatorze warto przemyśleć?
Oprócz rodzaju tłuszczu kalkulator umożliwi Wam również zmianę innych parametrów. Kluczowym będzie zawartość wody w mydle oraz zawartość niezmydlonych tłuszczy. Szczególnie drugi aspekt jest ważny jeśli chcemy otrzymać mydło, którego właściwości pielęgnujące będą wysokie. Naddatek tłuszczy, które nie przereagują z roztworem wodorotlenku sprawi, ze mydło będzie miało właściwości natłuszczające. Nie pozostawi naszej skóry przesuszonej i ściągniętej. Dodając różne rodzaje tłuszczy do receptury zobaczycie w jaki sposób zmieniają się takie właściwości jak : pienistość, kremowość, twardość, właściwości myjące.
Mydła potasowe dają niezwykłe możliwości ubogacenia ich składu. Ponieważ proces zmydlania przechodzi niezwykle szybko, możemy bardzo szybko przystąpić do modyfikacji „gotowej masy”. Wszystko co dodamy do masy mydlanej po przestudzeniu zachowa swoje właściwości ponieważ nie będzie reagowało ze żrącym wodorotlenkiem potasu (wodorotlenek już przereagował). Nie muszę mówić jak ogromną jest to zaletą! Zawsze kiedy potrzebujecie nowej porcji płynu do prania, żelu pod prysznic, szamponu – możecie uruchomić swoją własną produkcję i mieć gotowe produkty w krótkim czasie. Tego nie doświadczycie w produkcji pięknych kosteczek sodowych. Trzeba czekać!
Przewaga mydełka potasowego nad twardym sodowym na pewno nie leży w wyglądzie – często słyszę określenie – „tłusta maź”, które znakomicie oddaje wygląd potasowca. Wszyscy jednak, którzy choć raz zakosztują jego genialnych właściwości, zaczynają lubić te budyniowe konsystencje. Trudno się dziwić, któż nie doceni tak wspaniałego kosmetyku?
Przepisy od podstaw:
Czarne mydełko Polskie
90g naparu z czarnuszki
40g gliceryny
85g KOH 90%
415g oliwy pomace
30g oliwy extra virgin
30g oleju lnianego
100g borowiny
Sposób przygotowania:
Oliwę z oliwek pomace umieszczamy w wolnowarze lub łaźni wodnej. Przygotowujemy roztwór wodorotlenku potasu (do naparu dodajemy glicerynę, mieszamy, następnie dodajemy KOH 90%) Roztwór wlewamy do tłuszczu w wolnowarze i mieszamy blenderem. Utrzymujemy temperaturę pomiędzy 40 – 60 stopni. Kiedy mydełko przejdzie przez fazę żelową dodajemy do niego oliwę extra virgin, mieszamy olej lniany z borowiną i dodajemy do pozostałej części bazy mydlanej. Utrzymujemy temperaturę mydła przez co najmniej 30 min, sprawdzamy pH papierkiem lakmusowym.
Czekamy 7 dni przed użyciem.
(Przepis który była dla mnie inspiracją i wzorem: savon noir, Herbiness)
Mydełko rycynowo – oliwkowe
(2% przetłuszczenia)
Oliwa z oliwek pomace 500g
Olej rycynowy 250g
Woda destylowana 285g
Wodorotlenek potasu 136g
Sposób przygotowania:
Oliwę z oliwek pomace oraz olej rycynowy umieszczamy w wolnowarze lub łaźni wodnej. Przygotowujemy roztwór wodorotlenku potasu. Roztwór wlewamy do tłuszczu w wolnowarze i mieszamy blenderem. Utrzymujemy temperaturę min. pomiędzy 40 – 60 stopni. Utrzymujemy temperaturę mydła przez co najmniej 3h. PH sprawdzamy papierkiem lakmusowym.
Mydełko oliwkowo – kokosowe
(2% przetłuszczenia)
Oliwa z oliwek pomace 500g
Olej kokosowy 300g
Woda destylowana 304g
Wodorotlenek potasu 187g
Sposób przygotowania:
Oliwę z oliwek pomace oraz olej kokosowy umieszczamy w wolnowarze lub łaźni wodnej. Przygotowujemy roztwór wodorotlenku potasu. Roztwór wlewamy do tłuszczu w wolnowarze i mieszamy blenderem. Utrzymujemy temperaturę min. pomiędzy 40 – 60 stopni. Utrzymujemy temperaturę mydła przez co najmniej 3h.PH sprawdzamy papierkiem lakmusowym.
Przepisy na produkty na bazie mydła potasowego:
Oprysk na chore rośliny
20 dag mydła szarego
1l wody
Tak sporządzonym roztworem szarego mydła opryskujemy chore rośliny przez 7-14 dni.
Peeling kawowy
100 ml dowolnego mydła potasowego (np. na bazie oliwy z oliwek przetłuszczenie 5%)
100 ml wody (dolewać do otrzymania konsystencji gęstej śmietany)
4 łyżki kawy czarnej mielonej
1 łyżka glinki zielonej
1 łyżka tartej skórki pomarańczy
1 łyżka oleju migdałowego
dowolnie wybrany olejek eteryczny (proponuję pomarańczowy)
Płyn do prania
130g szarego mydła potasowego (na przykład kokosowego)
1/2 szklanki boraksu
1/2 szklanki sody kalcynowanej
7 litrów wody
Płyn do czyszczenia
1l wody destylowanej
1-2 łyżki mydełka potasowego
1 łyżka boraksu
20 kropli dowolnego olejku eterycznego cytrusowego
Odżywcza pasta myjąca
50 ml mydła potasowego (najlepiej rycynowo – oliwkowe)
6 łyżek mielonych płatków owsianych,
10 ml oleju z miodli indyjskiej (jeśli nie lubisz zapach zastąp go olejem awokado)
5 ml oleju z kiełków pszenicy
Hydrolat borowinowy (do konsystencji – gęstej śmietany)
dowolnie wybrany olejek eteryczny
Co warto przeczytać?
Zestawienie właściwości mydeł jednotłuszczowych.
Pachnąca Apteka. Tajemnice aromaterapii. Brud W.S., Konopacka L.
Scientific Soap making: The Chemistry of the cold process, Dunn K.
Tutaj zamówisz wodorotlenek sodu, potasu i wiele innych.
A resztę ksiażek, blogów i dostawców, których Wam polecam znajdziecie w zakładce „INSPIRACJE”
Podstawy pracy nad kosmetykami znajdziesz w książce: „Ziołowy zakątek” Klaudyny Hebdy
Życzę udanej zabawy w mydlenie, jeśli interesują Was zaawansowane warsztaty z przygotowywania mydeł „specjalistycznych” potasowych oraz mydeł barwionych mikami i innymi ciekawymi dodatkami zapraszam do korespondencji mailowej:
kontakt@voysa.pl
W czasie wakacji możliwe jest zamówienie warsztatów indywidualnych, regularne spotkania ruszą ponownie wraz z wrześniem.
Dobra wiadomość jest taka – można to uczynić bez szkody dla czystości. Nadal będziecie pachnieć po wyjściu spod prysznica, w dalszym ciągu możecie korzystać z relaksującej kąpieli. Podstawowa różnica jest taka, że przybędzie Wam zdrowia, obudzi się Wasz zmysł węchu i prawdziwie zadbacie o swoje ciało!
